Als je zoon de Lego door de kamer gooit, kun je op verschillende manieren reageren;
 
‘Wat doe jij nou?’
‘Wat maak je er een puinhoop van’
‘Als je de Lego door de kamer gooit, wordt het hier een rommel en daar houd ik niet van’.
 
De laatste klinkt het meest respectvol, zowel voor jou als voor je kind. Waarom? Omdat je beschrijft wat er gebeurd en je beschrijft jouw gevoel erover, zonder dat de ander aangevallen wordt. Duidelijk, eerlijk en het meest efficiënt.
 
Met de ik-boodschap geef je je eigen wensen weer zonder oordeel over de ander.
 
Maar hoe doe je het?
De ik-boodschap bestaat uit 3 onderdelen;
-gedrag van de ander
-je eigen gevoel
-gevolg dat het gedrag voor jou heeft
 
Gedrag van de ander.
Benoem dit zo concreet mogelijk, maar zonder oordeel!
 
Je eigen gevoel.
Benoem hoe jij je hierdoor voelt, wat je ervan vindt of denkt.
 
Gevolg.
Omdat……
 
Een voorbeeld;
Ik zie en hoor dat je nu op de tafel slaat met de lepel, dat vind ik niet fijn, omdat het herrie maakt en omdat er putjes van in de tafel komen.
 
Het voordeel van de ik-boodschap is dat je de ander in zijn waarde laat. Je valt niet aan, je oordeelt niet en de ander zal minder weerstand bieden en eerder bereid zijn om te luisteren. Waarom? Omdat we allemaal iets in ons hebben dat het graag goed wil doen, voor de ander en voor zichzelf. Een bijkomend voordeel van de ik-boodschap gebruiken bij kinderen is dat je het kind nu de gelegenheid geeft om een oplossing te helpen zoen en dat bevordert de zelfstandigheid.
 
Klinkt allemaal heel mooi! Maar in de praktijk zal je dit echt een tijdje moeten oefen. Het voelt soms wat gemaakt, als een toneelstukje misschien en het werkt niet altijd. Bijvoorbeeld bij hele jonge kinderen. Een peuter gaat echt niet luisteren naar zo’n mooie zin als hij lekker bezig is met rode verf op de witte muur. Bij jonge kinderen zal je het dus eenvoudiger moeten aanbieden; een peuter kan simpelweg nog niets met jouw gevoel. Biedt daarom een alternatief; geef een stuk papier voor bij de rode verf. Of, als je kindje je schopt, terwijl je hem op de arm hebt, kun je hem op de grond zetten, terwijl je zegt; ‘Het doet me pijn als je me schopt’.
 
Uit ervaring kan ik zeggen dat de ik-boodschap prima werkt, in heel veel situaties, zowel bij kinderen en pubers, als bij volwassenen. Doordat je op een respectvolle manier eerlijk je grens aangeeft, ontvang je vaak een respectvolle reactie terug. Het is even oefenen, maar zeker het proberen waard!
 

Actief luisteren naar kinderen, lastig? Misschien. Belangrijk? Jaa!
 
Kinderen zijn net mensen – maar dan wat kleiner. Ze hebben dezelfde behoeften als volwassenen; gezondheid, veiligheid, voeding en rust, maar ook vertrouwen, geborgenheid, aanraking, acceptatie, erbij horen, plezier, spelen, respect, erkenning, creativiteit en zelfexpressie. En hoewel deze behoeften hetzelfde zijn uiten kinderen deze anders dan volwassenen, bijvoorbeeld door spel, gedrag of indirecte communicatie. Voor ouders de moeilijke taak om te achterhalen wat de behoefte van hun kind is.
 
Zo kwam onze zoon vaak boos uit school. Op het schoolplein ging het nog prima, in de auto werd hij stiller en thuis ontplofte hij…om van alles en eigenlijk om niets. Hij schreeuwde, gooide met spullen, stampte op de trap en smeet zijn deur dicht. Na een paar minuten ging ik kijken en zag hem dan vaak rustig spelen met de Lego. Meestal vroeg ik niets, zette zijn beker en wat lekker neer en liet hem even zitten. Een klein kwartier later was hij weer beneden, afgekoeld en kwam hij op schoot even een knuffel halen. Waarom? De dag op school vroeg veel van hem, met zijn klasgenoten, de leerwerkjes, de lange dag zonder rust en dat knalde er gewoon even uit. Inmiddels zijn de boze buien weer voorbij; hij is meer gewend en geeft nu ook duidelijk aan wat hij nodig heeft. Hij zegt soms tegen zijn zusje; ‘Ik wil niet met je spelen, ik heb even rust nodig’. En dat werkt goed…
 
Ideaal natuurlijk, helaas werkt het ook vaak heel anders. Dan is het raden en gokken wat je kind nodig heeft. Soms is het mogelijk dat je ernaar vraagt; ‘Ik zie dat je verdrietig bent, kan ik iets voor je doen?’. Of ‘Wat ben je stil, wat heb je nodig?’. En soms drijft het gedrag van je kind je bijna tot waanzin; ‘Waarom doet hij dat toch steeds’. Op zo’n moment is het goed om goed te kijken en goed te luisteren.
 
En om te praten. Maar, als je met iemand gaat praten over iets dat je dwars zit, moet het wel iemand zijn die je kunt vertrouwen, iemand die niet gelijk een oordeel of een oplossing heeft, iemand die niet jouw probleem overneemt, iemand die accepteert dat het probleem er is, maar vooral iemand die goed kan luisteren.
 
Lastig, ja. Want je wilt het liefste dat je kind altijd blij is. Je wilt de kastanjes nou eenmaal uit het vuur halen, want je bent zijn mama; zijn beschermer, zijn hulp in nood…. Helaas help je daar je kind niet mee. Sterker nog, je doet hem tekort, je geeft geen vertrouwen dat hij het zelf op kan lossen door dat altijd maar voor hem te regelen. Let dus goed op dat je de communicatie niet stopt!
 
‘Dat zal wel meevallen’
‘Wat een rotkind’
‘We kopen wel een nieuwe’
 
Of mij favoriet die ik weleens van een tante hoorde; ‘Dat gaat wel weer over als je een jongetje bent’
Ja, thanx voor je hulp….dusss!
 
Actief luisteren is luisteren met volle aandacht, zonder oordeel, waardoor de luisteraar door zijn reacties laat merken dat hij begrijpt wat er in de ander omgaat. Je geeft geen advies of oplossingen, maar reflecteert.
 
‘Je bent boos op hem, he?!’
‘Wat is dat verdrietig, dat Snappie dood is’
‘Ik zie aan je dat je erg geschrokken bent’
 
Hierdoor voelt de anders zich begrepen, geaccepteerd en rustiger – er is erkenning. Ook al is het probleem nog niet opgelost of de behoefte nog niet vervult.
 
En ga jezelf maar eens na, na een rotdag wil je misschien ook alleen maar je verhaal kwijt over die collega. Het is niet de bedoeling dat jouw kinderen daar op de kerstborrel wat van gaan zeggen.

Dat communicatie belangrijk is, dat wisten we natuurlijk al, want hoe weet ik het als jij mij niets zegt? Maar de manier waarop we communiceren is ook heel belangrijk. Hoe komt het over op de ander? Komt het überhaupt over?
 
Als ik om me heen kijk, merk ik hoe druk we het hebben, niet alleen wij, maar ook onze kinderen hebben het druk, misschien iets van deze tijd? Wat ik merk is dat je daardoor niet altijd stil staat bij wat en hoe je dingen zegt. Terwijl dat juist zo belangrijk is.
 
De Amerikaanse psycholoog Thomas Gordon ontwikkelde een training die ouders handvatten gaf om duidelijk en respectvol te communiceren met hun kind. Respect voor elkaars meningen en behoeften staat centraal en conflicten worden opgelost op een manier dat niemand ‘verliest’.
 
Klinkt mooi, maar hoe werkt het dan?
 
Thomas Gordon gaat uit van 3 dingen;
-ouders en hun behoeften zijn belangrijk
-kinderen en hun behoeften zijn belangrijk
-de relatie tussen ouders en kinderen is belangrijk – er is een relatie tussen ouders en kinderen mogelijk waarin ieder tot zijn recht komt.
 
De behoeften van ouders.
Toen onze oudste zoon werd geboren, werd ik overspoeld door allerlei emoties. Niet in de laatste plaats kwam daar een enorm besef van verantwoordelijkheidsgevoel – ik was zijn mama en ik moet er onvoorwaardelijk, altijd, voor zorgen dat hij het aller-allerbeste krijgt. Hoewel dat natuurlijk nog steeds zo voelt, word ik ook weleens met mijn neus op het feit gedrukt dat ik een gewoon mens ben. Ik heb eigen wensen en behoeften en dat verlies ik soms te veel uit het oog.
 
Herkenbaar?
 
Volgens Thomas Gordon is het juist heel belangrijk om jezelf niet weg te cijferen; naast de behoeften van je kind, moet je ook opkomen voor je eigen behoeften.
 
Soms ben je nou eenmaal heel druk bezig en kun of wil je niet voor de 100e keer naar dat ene liedje over die olifant luisteren. Het is voor iedereen dan het meest eerlijk als jij kunt zeggen; ‘Ik ben even heel druk bezig met dit, als ik straks klaar ben, kom ik naar je luisteren’.
 
Behoeften van kinderen.
Aangezien ook ieder kind anders is en andere behoeften heeft, is het belangrijk om als ouder hier goed naar te kijken en te luisteren. Op die manier kun je een kind beter bieden wat het nodig heeft. Als er niet aan de behoefte van een kind wordt voldaan, reageert een kind daar vaak op met onacceptabel gedrag.
 
Herkenbaar?
 
Hier wel. Met 3 kleine kinderen is het soms goochelen in het voorzien van al die behoeften. Vooral ‘s morgens staan wij voor de uitdaging iedereen op tijd op de juiste plek te hebben. De oudste en de jongste zijn ochtendmensen - wakker, uit bed, actief en vrolijk. Maar de middelste is, net als ik, een avondmens. Zij moet ’s morgens rustig aan op starten, dus maken we haar op tijd wakker, ze kan dan nog even in bed blijven liggen, komt uiteindelijk zelf naar beneden, kiest wat ze voor ontbijt wil en doet rustig aan haar eigen ochtendritueel. Zo kunnen we allemaal ontspannen de deur uit en fijn de dag beginnen. Klinkt mooi, maar moet bekennen…. lukt niet altijd.
 
Goede relatie tussen ouders en kinderen is belangrijk.
De relatie tussen ouders en hun kinderen wordt voor een groot deel bepaald door de manier waarop ouders naar het gedrag van hun kinderen kijken. En om je hierbij te helpen heeft Thomas Gordon het gedragsraam ontworpen. Het is een soort kader dat ouders helpt hun eigen gevoel en oordeel over gedrag beter te leren kennen; welk gedrag van hun kind accepteren ze en welk gedrag niet.
 
Het gedragsraam – acceptabel en onacceptabel gedrag.
Spelen met de pop is waarschijnlijk acceptabel gedrag. Gooien met de pop is misschien onacceptabel gedrag – dat hangt af van verschillende factoren.
 
Daarnaast is het belangrijk te bepalen of er een probleem is en zo ja, van wie het probleem is; van het kind of van de ouder?
 
Acceptabel gedrag – probleem van het kind
Acceptabel gedrag – geen probleem
Onacceptabel gedrag – probleem van de ouder
 
Het kind heeft een probleem.
Als het probleem bij het kind ligt, is het bijvoorbeeld boos, verdrietig of gefrustreerd. Als ouders wil je dat graag oplossen – je neemt het probleem over, want je wilt niet dat jouw kind zich zo voelt. Maar gevoel mag er zijn. Door actief te luisteren naar je kind, ben je er voor hem, help je hem en leer je hem om zelf het probleem op te lossen. Sterker nog, je geeft hem vertrouwen dat hij dat kan!
 
Er is geen probleem.
Mooi! Investeer als ouder in dit soort momenten, op deze momenten leer je kinderen over normen en waarden. Speel samen een spel, lees samen een boek, eet samen een ijsje…. wat dan ook, maar SAMEN!
 
De ouder heeft een probleem.
Je vindt het gedrag van je kind onacceptabel. Wees hier duidelijk over, gebruik de ik-boodschap. Dan geef je goed aan waar jouw grens ligt en welk gedrag je wel en niet accepteert en vooral WAAROM niet. Dit geeft duidelijkheid.
 
Duidelijkheid biedt veiligheid!
 
Kort samengevat;
-Het is heel belangrijk om open en eerlijk te zijn tegen je kind en om hier duidelijk over te communiceren. Dit kan bijvoorbeeld door middel van de ik-boodschap en het actief luisteren.
-Zoek voor jezelf uit wat acceptabel gedrag is; moeten de korstjes van het brood opgegeten worden? Mag je kind rennen? Zo nee, waarom niet?